Δώδεκα εκκλησάκια των Αθηνών / Κριτικό σημείωμα από τη φιλόλογο κ. Θεοδώρα Γιαννοπούλου

«Εύκαιρον ανάγνωσμα» θα χαρακτήριζα την κυκλοφορία του βιβλίου–λευκώματος «Δώδεκα εκκλησάκια των Αθηνών». Σε περίοδο εγκλεισμού λόγω πανδημίας και μεγάλων περιορισμών ποιος δεν έχει ανάγκη να ταξιδέψει τουλάχιστον νοερά και πρωτίστως στην ίδια του την πόλη στο «κλεινόν άστυ»;

Δώδεκα εκκλησάκια στην Αθήνα-δεν ξέρω αν είναι τυχαίος ο αριθμός-στην πραγματικότητα δώδεκα διαμαντάκια, χώροι όπου βρήκαν καταφύγιο και παρηγοριά οι απλοί άνθρωποι. Θρησκευτική και κοινωνική ζωή, ατομική και συλλογική αντάμα. Είναι φανερό ότι ο συγγραφέας του βιβλίου αποφασίζει να περιηγηθεί σε μέρη λιγότερο εντυπωσιακά, σε αθέατες γωνιές που για τους περισσότερους από εμάς ήταν άγνωστες ή από καιρό ξεχασμένες. Επικέντρωσε την προσοχή του σε τόπους λατρείας μιας άλλης εποχής-σήμερα περισσότερο μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς-με μικρότερη απήχηση στην εποχή μας. Φαίνεται ότι έψαξε με περίσσια φροντίδα και σύναξε πληροφορίες για την δημιουργία τους, την ιστορία τους και το ρόλο που έπαιξαν στην εποχή τους. Έτσι καταφέρνει να μας κάνει συνοδοιπόρους του μέσα στο χρόνο, στη λατρευτική ζωή, στις συνήθειες, στην καθημερινότητα των ανθρώπων του χτες. Μάλιστα οι πληροφορίες αυτές είναι κάποτε εξειδικευμένες ώστε να ικανοποιούν και του απαιτητικούς αναγνώστες σε θέματα αρχιτεκτονικής και ιστορίας.

Η γλώσσα του βιβλίου πλουσιότατη, εκφραστικότατη, βαθιά συγκινησιακή. Σε αυτό συμβάλλει μαζί με τις περιγραφές του συγγραφέα η ευκαιρία που μας δίνεται να κοινωνούμε σε αυτούσια κείμενα της εποχής, όπως αποσπάσματα από εφημερίδες και λογοτεχνικά έργα του προηγούμενου αιώνα. Αλλά και οι εικόνες-φωτογραφίες που παρουσιάζονται αποτελούν αφορμή για επιτόπια επίσκεψη τόσο σε γκρεμισμένα όσο και σε καλοδιατηρημένα εκκλησάκια.

Τέλος πολύ ενδιαφέρουσα η εισαγωγή «Σταθμοί αστικής ευλάβειας», ένα μείγμα επιστημονικών γνώσεων και ποιητικής γλώσσας. Για τους γνώστες της ναοδομίας στο τέλος «κατόψεις και τομές των ναών».

Μια ερώτηση μόνο στο δημιουργό του έργου:

Ψάχνοντας κάθε μέρα, αδιάκοπα,

περιδιαβαίνοντας

εκεί στον Άγιο Ελισσαίο

μήπως και είδες κάτι-κάτι άλλο

κάτι σαν ψυχανέμισμα

της αύρας του ταπεινού Σκιαθίτη;

Καλοτάξιδο!

Θεοδώρα Γιαννοπούλου, φιλόλογος

18/04/2021