Χρυσάνθη Κόζα | ΕΥΤΟ ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΤΙ ΠΟΥ ΕΙΠΑ ΗΤΟ ΤΟΥ… Λαϊκά παραμύθια του Αρχάγγελου Ρόδου ΤΟΜΟΣ ΙIΙ

Το βιβλίο αυτό είναι ο τρίτος τόμος της επιτόπιας εθνογραφικής έρευνάς
μου στον Αρχάγγελο Ρόδου όπου κατέγραψα, συνέλεξα και επεξεργάστηκα
λαϊκές αφηγήσεις από διάφορους κατοίκους της περιοχής. Δεν αρκέστηκα στη
συλλογή παραμυθιών, όπως έκαναν οι παλιότεροι Λαογράφοι (Αδαμάντιος,
Πολίτης, Μέγας και Μερακλής), αλλά παράλληλα διερεύνησα τις σχέσεις
που αναπτύσσονται ανάμεσα στους ανθρώπους, παραμυθάδες και ακροατές,
δίνοντάς μας πληροφορίες για τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής (σύμφωνα
με τη Λυδάκη, 2001:123).
Η εθνογραφική αυτή έρευνα δεν είχε σκοπό μόνο την καταγραφή των
λαϊκών παραμυθιών, αλλά έδωσε βαρύτητα και στην προσωπικότητα κάθε
αφηγητή. Λειτούργησε, επιπλέον, σε βάθος προκειμένου να φανεί αν υπήρχαν
συγκεκριμένα άτομα (παραμυθάδες, πιθανόν εγγράμματοι) που αφηγούνταν
στην τοπική κοινωνία τα παραμύθια ή τα διάβαζαν, αλλά και αν υπήρχε κάποιος
συσχετισμός με τις οικογένειες και τις γειτονιές των αφηγητών.
Αφού έγινε η καταγραφή των αφηγήσεων, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, σε
ένα δημοσιογραφικό κασετόφωνο, ακολούθησε η απομαγνητοφώνησή τους,
όπου δόθηκε βαρύτητα στον τρόπο που έλεγαν τα παραμύθια οι αφηγητές
και στο τοπικό ιδίωμα της περιοχής. Έπειτα, προχωρήσαμε στη μελέτη, την
επεξεργασία και την ταξινόμηση των λαϊκών αυτών αφηγήσεων.
Η προφορική αφήγηση των παραμυθιών εξελίσσεται κάθε φορά που θα υπάρχει
ευκαιρία για κουβέντα, είτε αυτή είναι στις αυλές των σπιτιών, στα καφενεία,
στο τραπέζι, είτε ακόμα και στις σχολικές αίθουσες ή, γενικότερα, όπου υπάρχει
μια ομάδα ατόμων και ευνοούν οι συνθήκες για ομιλία και «καλαμπούρι».
Παλιότερα, όπως μας αναφέρουν οι ίδιοι οι αφηγητές/τριες, έλεγαν παραμύθια,
ιστορίες και τραγούδια στον μύλο, όσο άλεθαν το σιτάρι, και η διαδικασία αυτή
κρατούσε αρκετό χρονικό διάστημα. Το ίδιο συνέβαινε και στο εργοστάσιο της
ταπητουργίας, όπου έλεγαν ιστορίες και τραγούδια τα κορίτσια που εργάζονταν
εκεί. Η τέχνη της αφήγησης παραμυθιών και μύθων δεν είναι τίποτε άλλο από
μια ανάκληση ιστοριών από τη μνήμη των αφηγητών. Επί της ουσίας είναι μια
αναπαραγωγή όσων άκουγαν από τους οικείους τους. Και είναι σημαντικό αυτό
γιατί οι λαϊκοί αφηγητές έχουν το χάρισμα της μνήμης και είναι αποδεκτοί από
το κοινωνικό σύνολο της δημοτικής ενότητας του Αρχαγγέλου.
Η παραµυθιακή αφήγηση, λοιπόν, αποτέλεσε και αποτελεί ένα κοµµάτι
ζωντανής προφορικής παράδοσης, όχι µόνο ως είδος µιας αφηγηµατικής
παράδοσης, αλλά και ως πεδίο συνεχιζόµενης ανανέωσης και δηµιουργίας
λαϊκού πολιτισµού.
Στον τόμο αυτό θα συνεχίσουμε με τα ευτράπελα παραμύθια, αλλά και
με διηγήσεις αφηγητών αλαφροΐσκιωτων που μας μιλούν για νεράιδες,
φαντάσματα, δράκους και περίεργα φαινόμενα.

ΚΟΖΑ ΧΡΥΣΑΝΘΗ
ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ